Zehirli Çiğdem Bitkisi

Çok Yıllık | 0,2-0,4m | 8-10 Aylar | Ho,Na | Soğan,Tohum ve Çiçek | Çok Zehirli

Zehirli Çiğdem, Herbstzeitlose, Colchicum autumnale L.
Acı Çiğdem
Güz Çiğdemi
Mahmur Çiçeği
İt Boğan

Familyası: Soğangillerden, Zwiebelgewachse, Colchicaceae

Drugları: Zehirli çiğdem soğanı; Colchici tuber (bulbus)
Zehirli çiğdem tohumu; Colchici semen
Zehirli çiğdem çiçekleri; Colchici flos
Zehirli çiğdemin çiçek, tohum ve soğanı tentür ve natürel ilacı yapılır. Çok zehirli olması nedeniyle çayı içilmez.

Giriş: Zehirli çiğdemin takriben 120 türü mevcuttur ve bunlardan en yay-gın olarak bilinen ve de kullanılan türü Güz çiğdemi; C. Autumn¬ale’ dir. Bundan başka Türk zehirli çiğdemi; C. turcicum, Kafkas Z. Çiğdemi; C.speciosum, Sarı Z. Çiğdem;C.laetum, Ege Z. Çiğdemi; C.varigatum, Muğla Z.çiğdemi; C.macrophyllum ve Antalya Z. Çiğdemi; C. Bayto-piorum’u sayabiliriz. Zehirli çiğdem eski çağlardan beri büyücüler ve kö¬tü insanlar tarafından kullanılmıştır. Tıbbi olarak Hahnemanın öğren¬cileri Stapf ve Reil bu bitki üzerine araştırmalar yapmışlar. Fakat ilk geniş çaplı klinik araştırmayı Störch gerçekleştirmiştir. Zehirli çiğdemin vatanı orta ve güney doğu Avrupa olmakla birlikte günümüzde bir çok ülkede kültür bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Trabzon-Batum arasındaki bölgeye eskiden “Kolchis” ismi ile anılmış bitkinin ismi de buradan gelmektedir.

Botanik: Yaprakları nisan ve mayıs aylarında çıkar.3-5cm genişliğinde 20-40cm uzunluğunda ve 15-20 yaprak direk soğandan çıkar. Her biri önce şerit uçlara doğru mızrak şeklinde, kenarları bütün ve koyu yeşil renklidir. Yapraklarının ortasından çıkan bir sap üzerinde 3-4 adet kapsül bulunur ve bu kapsülleri yaprakları sarmıştır. Kapsüllerin 3 bölümlü ve içi tohum doludur. Tohumları yuvarlak 1-3mm çapında ve taze iken kapışabilir. Çiçekleri diğer bitkilerden farklı olarak sonbaharda açar. Çiçeklerin kupa yaprakları olmayıp sadece 6 adet taç yaprakları vardır. Taç yaprakları sığırdili şeklinde, pembe renkli ortada 6 adet döllenme tozluğu ve üç ortada üçlü çatal şeklinde beyazımsı bir iğneye sahiptir. Zehirli çiğdem safrana benzediğinden bu bitkiyi toplayanların çok dikkat etmesi gerekir. Aksi halde sonu ölümle biten zehirlenmeler olabilir. Kök¬leri 2-4cm uzunluğunda, 1,5-3cm genişliğinde, dış kısmı kahveren¬gim¬si koyu kırmızı, iç kısmı beyaz ve saçaklıdır. Görünüm itibarı ile kır¬mızı so¬ğana benzer ve yenmesi çok tehlikelidir.

Yetiştirilmesi: Zehirli çiğdem genellikle nemli çimenliklerde kendiliğin¬den yabani olarak yetişir ve yetiştirilebilir.

Hasat Zamanı: Zehirli çiğdem soğanı Ağustos’tan Ekim’e kadar çıkarılır. Havadar bir yerde kurutulur. Çiçekleri ağustos eylül aylarında toplanarak kurutulur.

Birleşimi: birleşimindeki maddelerin en önemlileri Tropanalkaloitler olup bu da tohumlarında %0,5-1,2, çiçeklerinde %1,2-2 ve soğanında %0,1-0,6 oranında bulunur. Anaalkaloit Colchicin %60-70 oranında olup onu colchicosid (colchicin-β-D-glukosit) %30 takip eder. Diğer alkaloitler oldukça azdır ve en önemlileri; N-Desasetil-N-formyl-colchicin, N-Desa-detil-N-colchicin, Demecolcin, Colchicein.
Colohicein colchicinin depolama sırasında R2’deki CH3 (metil) grubunu kaybetmesi ile ortaya çıkar.

Araştırmalar: İlk araştırmaları Hahnema’nın öğrencileri Stapf ve Reil yapmış ve onu Störch ve Allen gibi homeopati uzmanları takip etmiştir. Modern anlamda klinik araştırmaları ise 1973 yılında yapılmıştır. Bun¬lardan birkaç örnek verecek olursak (LBH.2.1018)
1) Wallace, Ertel ve ekipleri 1973’te sağlıklı insanlar üzerinde deneyler yapmışlardır. Bu araştırmalarda Colohicinin plazmada (kandaki alyuvar ve akyuvar dışında sarımsı sıvı) 20-65+- 15 dakika kaldığını tespit etmiştir.(PP.201)
2) Wallace’nin 1973’te ve Stapczynshi’nin 1981’de yaptıkları araştır-malarda dokularda ve lökositlerde 120 gün kadar depolanabileceği belgelenmiştir (PP.201).

Tesir Şekli: Ağrı kesici, iltihapları önleyici, hücre bölünmesi ve çoğalma-sını yavaşlatıcı özelliklere sahiptir.

Kullanılması:
a) Araştırma sonucu zehirli çiğdem ekstresinden elde edilen natürel ilaç¬lar başta akut Gut nikris,damla) hastalığı romatizma ve maltahummasına karşı kullanılır. Gut hastaları Colchicinde(kolşisin) 0,5mg alınır.

Açıklama: Akut gutta ilk gün saat başı 0,5-1mg 8 defa alınır ve ilk gün-den sonra bu dozaj günde 3-4 defa 0,5-1mg ve 3 gün 1-2 defa 0,5-1mg alınır. Zehirli çiğdem ilaçları 2-3 günden fazla kullanılmaz çünkü ze¬hir-lenmeye neden olabilir. İkinci önemli kullanma alanı ise; maltahumması olarak bilinen ateşli hastalık, bu hastalığın mikrobu keçi sütünden geçer. Maltahummasına yakalanan kişiye doktor kontrolünde Colohisinli ilaçlar verilir. Üçüncü önemli etki alanı ise eklem,(artrit), kas romatiz¬ması ve artroza karşı kullanılır.
b) Homeopatide; gut hastalığı (nikris, damla), kas ve eklem romatiz¬ması, bel ağrısı, kalp dış zarı ve kalp iç derisindeki iltihapları, astım, apandis ve böbrek iltihaplanmasına karşı kullanılır.
c) Halk arasında pek kullanılmaz. Çünkü oldukça zehirlidir.

Açıklama 2: Zehirli çiğdemin birleşimindeki colohicin kandaki lökositleri esnekleştirir ve harekete geçirir. Normal olarak lökositler (akyuvarlar) iltihaplanmaya neden olan kristalleşmiş ürik asidi yutarak etkisiz hale getirir. Fakat kristaller lökositleri delerek parçalar ve lökositlerin içindeki ürik asit yeniden iltihaplanmaya neden olur. İşte böyle içinden çıkılması zor bir durum olan gut hastalığı ile el, ayak, bacaklar şişer ve morarır. Bu durumda lökositleri yırtılmayacak elastik duruma geçiren colehicin kullanılır. Gut hastalığının oluş sebebi genellikle böbreklerin çalışmaması veya aşırı parin üretmesi sonucu oluşur.

Homeopati’de: Zehirli çiğdem soğan tozu veya tohumu veyahut da çi-çeğinden 10gr bir şişeye konur ve üzerine 90ml %70 alkol ilave edilir. Şişe güneş ışınlarında uzakta muhafaza edilir ve 4-6 hafta sonra süzü-lerek homeopatide “colchicum” ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu ten-türden 1ml 99ml %70 alkolle tekrar karıştırıldıktan sonra kullanılabilir ve buna D3 (1/1000) dozajı denir. D3 dozajlı tentürden günde 3-4 defa 10-15 damla alınır.

Hastalığın Belirtileri (semptom):
1) Alında soğuk terleme
2) Midede yanma veya buz gibi soğukluk hissi
3) karın ağrısı
4) Dermansızlık, üşüme, titreme
5) Eklemlerde şişme ve şişliklerin bir taraftan, diğer tarafa geçmesi
6) Yemek kokusunun kişide bulantıya sebep olması
7) Ağrılar sabahları ve akşamları artar
8) Sıcakta ve dinlenirken ağrılar azalır.
9) Midede ve bağırsaklarda şişkinlik ve ağrı
Bu gibi haller zehirli çiğdem tentürü kullanmanın uygun olacağına dair işaretlerdir.

Yan tesirleri: Zehirli çiğdemin tohumlarından 5gr veya soğanından 7gr yendiğinde zehirleyerek öldürür. Hap veya damla şeklinde alınacak oran ise günde 8mg’ı geçmemelidir ve bu miktarda bir defada alınmaz. İlk gün 8 defa 0,5-1mg alınır. İkinci gün 4 defa 0,5-1mg alınır. 3.gün belki alınmaya gerek kalmaz.

Zehirlenme Belirtileri: 2-6 saat sonra ağızda kaşıntı, bulantı, kusma, ishal gibi rahatsızlıklar ortaya çıkar ve ilerleyen saatlerde; felç, kollaps (kan dolaşımının iflası), iliklerin zehirlenmesi ve nihayet ölümle sonuçlanır. Türkiye’de yetişen zehirli çiğdem türleri üzerinde yeterli araştırma yapılmamıştır. Türk üniversiteleri bu konuda araştırma yaparsa onlara da ileride yer veririz.